Prawidłowy zgryz u dziecka – rady dla rodziców

Wiele rodziców zgłaszają się do ortodonty w momencie, kiedy wady zgryzu stają zauważalnie w przednim odcinku. Najczęściej to wychylenia górnych siekaczy, zachodzenia górnych siekacze z tyłu dolnych, wystawienie kła w łuku zębowego itd. Przyczyna zaburzenia w takich wypadkach kryje się głęboko w strukturze i funkcjonowanie systemy zębowej. To, co widoczne — szczyt góry lodowej. Nierzadko zdarzają się sytuacji, kiedy człowiek przez całe życia nie będzie wiedział, że ma zaburzenie zgryzu w bocznym odcinku, bo one będą niezauważalne podczas uśmiechu.

Istnieją objawy predyspozycji aparatu stomatognatycznego (połączenie anatomiczne i funkcjonalne zębów, szczęk, stawy żuchwo-skroniowy, mięśni żwaczowych i mimicznych) do powstania problem ze zgryzem. Prawie każdy stomatolog dysponuje wiedzą o tym, ale przez brak masowych, przesiewowych profilaktycznych przeglądów pacjent trafia dla konsultacji do ortodonty częściej na stadium rozwoju albo pogłębienia zaburzenia.
Ten artykuł ma za cel w zapoznaniu się rodziców z takiego rodzaju sygnałach, bo nie sekret, że profilaktyka tańsza i łatwiejsza od leczenia.

Od urodzenia do 6 lat

Wyrzynanie mlecznych zębów powinno być w terminie, zachować kolejność i symetrycznym. Terminy ułożone w specjalnych tabelach, ale trzeba rozumieć, że oni budują się na danych statystycznych. Jeżeli u dziecka wyrzynają się zęby wcześnie na 6 mies. albo później na 12 mies., martwić się niepotrzebnie. Dla kształtowania prawidłowego zgryzu ważniejszy jest kolejność wyrzynających się grup zębów (też dani z tabeli) i symetryczność, czyli jednoimienne zęby powinni pokazywać się na tej samej szczęce praktycznie w tym samym czasie — dwie jedynki, dwie dwójki, dwie szóstki itd. Jeżeli warunki nie dotrzymują się to niezbędna konsultacja ortodonty z wykonaniem ortopantomogram, nawet w mleczny zgryzie.

Do zespołu metod profilaktyki wad zgryzowych zaliczają:

walka ze szkodliwymi nawykami, a same ssania palców, policzków, zagryzanie warg itd.;
podebrać odpowiednio wysokość poduszki do spania
leczenia mlecznych zębów
podania dziecku mniejszej ilości papkowatego jedzenia, tak jak gryzienia twardych pokarmów stymuluje rozwój i wzrost aparatu stomatognatycznego.

W wieku 5-6 lat zaczynają wypadać pierwszy mleczny zęby, na ich miejscu wyrzynają się stałe (! Notabene! Wyjątkiem jest pierwszy stały trzonowiec, który pojawia się za drugim mlecznym trzonowcem, na swoim miejscu). Do tego momentu zmian uśmiech mleczka musi mieć wygląd „brzydkiego kaczątka” („Ortodoncja współczesna” Profit William R., 2015).
Czyli między mlecznymi zębami powinni być przestrzeni, brzeg sieczny i guzy zębów mlecznych starte, zęby sieczne w kontakcie prostym podczas zagryzania („brzeg w brzeg”), dolny nie blokować odpowiedniki górnych. Wszystkie te zmiany niezbędne, bo szerokość zębów stałych większa w porównaniu do mlecznych i szczęki muszą skoczyć we wzroście przed wyrzynaniem stałych zębów, a żuchwa przesunąć się do przodu dla kształtowania się „klucza okluzji”.

//Klucz okluzji — prawidłowa wzajemna pozycja pierwszych stałych trzonowców podczas zagryzania, przy której dolny trzonowiec umieszczony do przodu na 1/2 swojej długości w odniesieniu do górnego. To jest punkt wyjściowy dla pozycji kolejnych zębów//.

W czasie wyrzynania górnych jedynek u rodziców powstaje pytania o plastyce wędzidełka wargi górne. Decyzja tu indywidualna dla każdego pacjenta, ale zgodnie z nowoczesnymi badaniami przeprowadzenia podcinanie wędzidełka będzie bardziej miarodajne w trakcie leczenie ortodontycznego albo od razu po nim.

6-12 lat (do nastolatkowego skoku wzrostu)

W tym czasie fokus zmian przechodzi w odcinek boczny. Początek tego periodu najlepszy czas dla wykonania ortopantomograficznego zdjęcia rentgenowskiego po raz pierwszy. Bardzo ważne jest zdiagnozować nasuwający się problem, który ujawni się w odcinku przednim w wieku nastolatki. Także zostaje się możliwość leczenia czynnościowego, które w sposób bardziej naturalny kształtuje zgryz. Aparaty tej metody kierują rozwój zębów, łuków zębowych, szczęk w pozycję prawidłowo, zrównoważają działania sił od strony warg, policzków, języka, przeszkadzają niewłaściwemu wykonaniu czynności fizjologicznych ー infantylny typ połykanie, oddychanie przez usta. Ortodonta też może podnieść decyzję na wcześniejsze (do terminu fizjologicznej zmiany) usunięcie mlecznych zębów, również przy dużych brakach miejsca w łuku zębowego ー usunięcie stałych.
Wyrzynanie zębów tego stadium powinno zachowywać zasady symetryczności i kolejności.

Dziecko starsze 12 lat

Niestety do tego czasu zaburzenie jest sformowane. Metody profilaktyczne i czynnościowe przestają działać, bo rozwój i wzrost czaszki twarzowej jest skończony, większość zębów stałych zajęły swoje miejsce. Metoda leczenia w tym okresie gruntuje się na mechanicznym przemieszczeniu zębów, czyli leczeniu stałymi aparatami łukowymi.
Główna przeszkoda danego periodu polega na niskim poziomie motywacji u młodego pacjenta, nie zważając na to, że leczenie łatwiejsze, niż noszenie aparatu stałego cienkołukowego, a dla rodziców oszczędniej.

Wnioski

Leczenie mlecznych zębów jest fundamentem prawidłowego rozwoju aparatu stomatognatycznego.
W trakcie wyrzynania pierwszych stałych zębów zalecono wykonania OPG (ortopantomograma).
Wstępne leczenie i profilaktyka może budować na kolejności serii usunięć mlecznych i nawet stałych zębów.
Do metod leczenia w ortodoncji należą także chirurgiczne i protetyczne.
Optymalny wiek dla konsultacji ortodontycznej – 3-5 lat.
Wcześniejsze leczenie ortodontyczne zawsze tańsze od leczenia aparatami łukowymi. Nawet jeżeli wynik leczenie aparatem czynnościowym będzie nie satysfakcjonującym, bo gwarantowanie wpłynie na trwałość leczenie przyszłymi aparatami i zmniejszy zakres prowadzonych zmian.